Samenvatting: Een Toekomst voor het Baarnse Buitengebied
Het landschap rond Baarn staat onder druk. Opgaven als klimaatverandering, natuurherstel en de toekomst van de landbouw vragen om moeilijke keuzes. Het Utrechts Programma Landelijk Gebied (UPLG) is het antwoord van de provincie Utrecht op deze uitdagingen. Het is een omvangrijk plan dat de lijnen uitzet voor de toekomst van onze leefomgeving.
Als wethouder van Baarn volg ik dit proces op de voet. Want wat betekenen deze provinciale plannen concreet voor onze boeren in Eemland en de natuur op de Utrechtse Heuvelrug? Op deze pagina geef ik een overzicht van dit complexe project, vertaal ik de beleidstaal naar de Baarnse praktijk en licht ik de rol en de inbreng van onze gemeente toe.
De Uitdaging: Een Druk Buitengebied
Ons buitengebied is meer dan alleen een mooi landschap; het is een complex systeem dat onder druk staat. We worden geconfronteerd met:
- Afname van natuurwaarden en biodiversiteit.
- Klimaatverandering, wat leidt tot wateroverlast en langdurige droogte.
- Conflicterende belangen tussen natuur, recreatie, landbouw en energieopwekking.
De nationale en provinciale overheden hebben de taak om hierop te sturen. Het Rijk heeft hiervoor diverse programma’s, zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Het UPLG is de Utrechtse uitwerking hiervan.
Visuele Context: De Bestuurlijke Puzzel
Om te begrijpen hoe het UPLG zich verhoudt tot andere programma’s en overlegstructuren, heb ik onderstaand overzicht gemaakt. Dit diagram toont de complexe samenhang tussen nationaal, regionaal en lokaal beleid. Het laat zien waar de besluiten worden genomen en welke overleggen input leveren.
flowchart TB
%% grafiek nationale programma's
subgraph NPG["🏛️ Nationale Programma's"]
direction TB
subgraph WTR["💧 Water & Bodem"]
direction TB
BWS[["<b>Bodem en Water Sturend</b><br><br><i>Kamerbrief</i><br> "]]
KRW[["<b>KRW</b><br><br><i>Kaderrichtlijn<br>Water</i><br> "]]
end
subgraph LBA1["🌱 Landbouw"]
direction LR
TLB[["<b>Toekomstvisie Landbouw</b><br><br><i>Kamerbrief</i><br> "]]
end
subgraph NPLG1["🏞️ Landelijk Gebied"]
direction TB
UPLG[("<b>UPLG</b><br><br><i>Utrechts<br>Programma<br>Landelijk Gebied</i>")] --"|Onderdeel van|"--> NPLG[["<b>NPLG</b><br><br><i>Nationaal Programma<br>Landelijk Gebied</i><br><br><i><u>Wordt vervangen door een gebiedsgerichte aanpak</u></i>"]]
end
BOL[["<b>BOL</b><br><br><i>Bestuurlijk overleg<br>Leefomgeving</i>"]] --"|Bestuurlijke Besluitvorming Rijk|"--> NOVEX[("<b>NOVEX</b><br><br>Utrecht<br>-<br>Amersfoort")]
MIRT[["<b>BO MIRT</b><br><br><i>Meerjaren Infrastructuur<br>Ruimte & Transport</i>"]] --"|Bestuurlijke Besluitvorming Rijk|"--> NOVEX
NPLG --"|Onderdeel van|"--> LP[("<b>Nationale Programma's</b>")]
LBA1 --"|Leidend voor|"--> NPLG1
WTR --"|Leidend voor|"--> NPLG
WTR --"|Leidend voor|" --> UPLG
RES[("<b>RES</b><br><br><i>Regionale<br>Energie<br>Strategie</i>")] --"|Onderdeel van|"--> LP
NOVEX --"|Onderdeel van|"--> LP
end
%%grafiek Regionale Samenhang
subgraph ROV["🤝 Samenhang Bestuurlijke Overlegstructuur Regio Amersfoort"]
direction RL
%%Uitwerking grafiek vervoersoverleggen --> Toevoegen UVVB
subgraph Vervoer["🚗 Vervoersoverleggen"]
direction TB
BOVV(["<b>BOVV</b><br><br><i>Bestuurlijk Overleg<br>Verkeer & Vervoer</i>"])
UNED[("<b>Programmaraad UNED</b><br><br><i>Tyas Bijholt<br>Rob Metz</i>")]
MIRT1[["<b>BO MIRT</b><br><br><i>Meerjaren Infrastructuur<br>Ruimte & Transport</i>"]]
BOVV --"|Inputgevend|"--> UNED --"|Besluitvormend|"--> MIRT1
end
%% Ontwikkelbeeld ---> BOLG/BOR hier nu aan toegevoegd
subgraph Ontwikkelbeeld["🏙️ Amersfoort 2040"]
direction TB
AMF2040((("Ontwikkelbeeld<br>Amersfoort<br>2040"))) --"|Input voor ontwikkelingen|"--> BOLG1(["<b>BOLG</b><br><br><i>Bestuurlijk Overleg<br>Landelijk Gebied</i>"])
AMF2040 --"|Input voor ontwikkelingen|"--> BOR(["<b>BOR</b><br><br><i>Bestuurlijk Overleg<br>Ruimte</i>"])
end
%% Regionale ruimtelijke programma's ---> Deze nog checken op juistheid
subgraph RO["🗺️ Regionale Ruimtelijke Opgaven"]
direction TB
%% Deze ruimtelijke ontwikkelingen moeten nog beoordeeld worden
NOVEX1[("<b>NOVEX</b><br><br>Utrecht<br>-<br>Amersfoort")] --"|Uitwerking van|"--> Spoor(["<b>Gebiedsonderzoek</b><br><br><i>Spoorzone Amersfoort - Utrecht<br>Heuvelrugzone</i>"])
NOVEX1 --"|Uitwerking van|"--> A-Z(["Van Amersfoort tot Zeist (A-Z)"])
NOVEX1 --"|Uitwerking van|"--> Defensie(["Defensie"])
end
%% Verbinden van diverse regionale opgaven
RO <--"|Ruimtelijke Opgaven|"--> Ontwikkelbeeld <--"|Mobiliteits Opgaven|"--> Vervoer
Ontwikkelbeeld --"|Richtinggevend kader|"--> RO
end
%% Ontwikkelingen landelijkgebied
subgraph LB["🌳 Ontwikkelingen Landelijk Gebied"]
direction LR
%% Uitwerking proces UPLG
subgraph UPLG1["Provincie"]
direction TB
subgraph UPLG2[" "]
direction TB
UPLG3[("<b>UPLG</b><br><br><i>Utrechts<br>Programma<br>Landelijk Gebied</i>")] --"|Knelpuntenoverleg|"--> RSG(["<b>RSG Oost</b><br><br><i>Regionale<br>Stuurgroep<br>Oost</i>"])
end
%% Uitwerking GGA met relevantie voor Baarn
subgraph GGA1["Deelgebieden"]
direction BT
EV(["Eemvallei"]) --"|Relevant voor Baarn|"--> GGA["<b>GGA</b><br><br><i>Gebiedsgerichte<br>Aanpak<br>Utrecht</i>"]
UH(["Utrechtse<br>Heuvelrug"]) --"|Relevant voor Baarn|"--> GGA
GV(["Gelderse<br>Vallei"]) --"|Niet relevant voor Baarn|"--x GGA
end
UPLG2 --"|Uitwerkingsoverleg deelgebieden|"--> GGA1
end
%% Uitwerking proces handelingsperspectief
subgraph HPB1["Regio"]
direction TB
BOLG(["<b>BOLG</b><br><br><i>Bestuurlijk Overleg<br>Landelijk Gebied</i>"]) <--"|Bestuurlijke Besluitvorming Regio|"--> HPB(("Handelingsperspectief<br>Buitengebied"))
end
%% Uitwerking proces GGM met relevante projecten
subgraph GGM1["Gemeente"]
direction TB
GGM[("Groen Groeit Mee")] --"|Project Uitwerking|"--> ZEV(["Zuidelijke<br>Eemvallei"])
end
%% Verbinden van opgaven in het landelijk gebied
UPLG1 <--"|Inputgevend|"--> HPB1
HPB1 --"|Uitwerking van|"--> GGM1
UPLG2 --"|Maatregelpakket 6M|"--> ZEV
end
%% Verhouding van processen tot elkaar
NPG ----> ROV ----> LB
%%Stijlen
%% Classes voor subgraphs ffffde
classDef subgraph1 fill:#f6f6f7,font-weight:bold,font-size:18pt,stroke:#231b1b,line-height:24pt,stroke-width:4px
classDef subgraph2 fill:#f6f6f7,font-weight:bold,font-size:12pt,stroke:#231b1b,line-height:24pt,stroke-width:2px
classDef subgraph3 fill:#f6f6f7,font-weight:bold,font-size:12pt,stroke:#231b1b,line-height:24pt,stroke-width:0px
%% Toekennen classes aan subgraphs
class NPG,ROV,LB subgraph1;
class Vervoer,Ontwikkelbeeld,UPLG1,HPB1,GGM1,RO,NPLG1,WTR,LBA1 subgraph2;
class GGA1,UPLG2 subgraph3;
%% Classes voor blokken
classDef classNP fill:#efb618,color:#231b1b,font-size:24pt,margin-bottom:10px,stroke-width:2px,stroke:#231b1b,line-height:18px
classDef classRijk fill:#01689b,color:#fff,stroke-width:2px,stroke:#fff,line-height:18px
classDef classProv fill:#dd2a21,color:#fff,stroke-width:2px,stroke:#231b1b,line-height:18px
classDef classRegio fill:#85b227,color:#fff,stroke-width:2px,stroke:#007937,line-height:18px
classDef classMRU fill:#007878,color:#fff,stroke-width:2px,stroke:#231b1b,line-height:18px
classDef classRel fill:#04aa6d,color:#fff,stroke-width:2px,stroke:#231b1b,line-height:18px
classDef classNoRel fill:#fe3570,color:#fff,stroke-width:2px,stroke:#231b1b,line-height:18px
%% Toekennen classes aan blokken
class LP classNP;
class BOL,MIRT,MIRT1,NOVEX,NOVEX1,NPLG,KRW,TLB,BWS classRijk;
class UPLG,UPLG3,RSG,GGA,GGM classProv;
class RES,BOVV,BOR,BOLG,BOLG1,AMF2040,HPB classRegio;
class UNED classMRU;
class UH,EV,ZEV classRel;
class Spoor,A-Z,Defensie,GV classNoRel;
%% classes voor lijnen
linkStyle default color:#231b1b,stroke:#231b1b,stroke-width:4px;
%% Bestuurlijke besluitvorming [rood]
linkStyle 1,2,10,24 color:red,stroke:#231b1b,stroke-width:4px;
%% Regionale onderlinge verbinding [oranje]
linkStyle 16,17,18,26,27 color:#e25829,stroke:#231b1b,stroke-width:4px;
%% Relevant voor Baarn [groen]
linkStyle 20,21 color:#04aa6d,stroke:#231b1b,stroke-width:4px;
%% Verbinding tussen overzichtsblokken [rood]
linkStyle 29,30 color:#231b1b,stroke:#dd2a21,stroke-width:6px;
%% Links voor blokken
click NPLG "[https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanpak-stikstof-natuur-water-en-klimaat/gebiedsgerichte-en-samenhangende-aanpak-landelijk-gebied](https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanpak-stikstof-natuur-water-en-klimaat/gebiedsgerichte-en-samenhangende-aanpak-landelijk-gebied)" "Nationaal Programma Landelijk Gebied" _blank
click UPLG,UPLG3 "[https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/toekomst-landelijk-gebied/utrechts-programma-landelijk-gebied](https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/toekomst-landelijk-gebied/utrechts-programma-landelijk-gebied)" "Utrechts Programma Landelijk Gebied" _blank
click GGM "[https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/ruimtelijke-ontwikkeling/groen-groeit-mee](https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/ruimtelijke-ontwikkeling/groen-groeit-mee)" "Groen Groeit Mee" _blank
click MIRT,MIRT1 "[https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ruimtelijke-ordening-en-gebiedsontwikkeling/meerjarenprogramma-infrastructuur-ruimte-en-transport-mirt](https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ruimtelijke-ordening-en-gebiedsontwikkeling/meerjarenprogramma-infrastructuur-ruimte-en-transport-mirt)" _blank
click UNED "[https://www.programma-uned.nl/default.aspx](https://www.programma-uned.nl/default.aspx)" "Programmaraad UNED" _blank
click NOVEX,NOVEX1 "[https://www.denationaleomgevingsvisie.nl/novex/aanpak+per+gebied/utrecht-amersfoort/default.aspx](https://www.denationaleomgevingsvisie.nl/novex/aanpak+per+gebied/utrecht-amersfoort/default.aspx)" "Nationale Omgevingsvisie Extra" _blank
click AMF2040 "[https://www.bureauregioamersfoort.nl/themas/omgeving/ontwikkelbeeld](https://www.bureauregioamersfoort.nl/themas/omgeving/ontwikkelbeeld)" "Ontwikkeldbeeld Amersfoort Centraal" _blank
click RES "[https://www.bureauregioamersfoort.nl/themas/energietransitie/regionale-energie-strategie/de-res](https://www.bureauregioamersfoort.nl/themas/energietransitie/regionale-energie-strategie/de-res)" "Regionale Energiestrategie Regio Amersfoort" _blank
click HPB "[https://www.bureauregioamersfoort.nl/themas/omgeving/handelingsperspectief-buitengebied](https://www.bureauregioamersfoort.nl/themas/omgeving/handelingsperspectief-buitengebied)" "Handelingsperspectief Buitengebied" _blank
click BWS "[https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/11/25/kabinet-maakt-water-en-bodem-sturend-bij-ruimtelijke-keuzes](https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/11/25/kabinet-maakt-water-en-bodem-sturend-bij-ruimtelijke-keuzes)" "Bodem en Water Sturend" _blank
click KRW "[https://iplo.nl/thema/water/oppervlaktewater/kaderrichtlijn-water//?utm_source=hdwater&utm_medium=link&utm_campaign=beleidregelgeving](https://iplo.nl/thema/water/oppervlaktewater/kaderrichtlijn-water//?utm_source=hdwater&utm_medium=link&utm_campaign=beleidregelgeving)" _blank
click TLB "[https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/11/25/kamerbrief-toekomst-landbouw](https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/11/25/kamerbrief-toekomst-landbouw)" _blank
De Rol van Baarn: Tussen Heuvelrug en Eemland
Het UPLG werkt met een gebiedsgerichte aanpak. Voor Baarn zijn twee van deze deelgebieden cruciaal: de Utrechtse Heuvelrug en Eemland. Elk gebied heeft zijn eigen unieke opgaven:
- Eemland: De focus ligt hier op het versterken van de weidevogelgebieden en de ‘groenblauwe dooradering’. Tegelijkertijd zijn er grote uitdagingen rond het verhogen van de grondwaterstand in dit veenweidegebied om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
- Utrechtse Heuvelrug: Hier is het herstel van de natuurkwaliteit de belangrijkste opgave, maar wordt dit bemoeilijkt door de hoge recreatiedruk en de noodzaak voor natuurbrandbeheersing.
Als gemeente hebben we de verantwoordelijkheid om deze provinciale doelen te vertalen naar ons lokale Omgevingsplan. Een belangrijke basis hiervoor is het Handelingsperspectief Buitengebied, dat we samen met de andere gemeenten in de Regio Amersfoort hebben opgesteld.
Onze Inbreng: De Baarnse Zienswijze
Als college van Baarn onderschrijven we de noodzaak van de plannen, maar we zijn ook kritisch. In onze officiële reactie (de ‘zienswijze’) op de plannen van de provincie hebben we de volgende punten benadrukt:
- Een Eerlijk Perspectief voor Boeren: We staan in nauw contact met onze agrariërs en delen hun zorgen over de onduidelijkheid. We dringen er bij de provincie op aan om een concreet en rendabel toekomstperspectief te bieden voor de landbouw, waarbij de inzet en reeds behaalde resultaten van onze boeren worden meegewogen.
- Samenhang in Beleid: We maken ons zorgen dat verschillende provinciale regels, zoals de Omgevingsverordening, met elkaar kunnen conflicteren. Dit kan de ruimte voor maatwerk in ons gebied beperken. De regels moeten elkaar versterken, niet tegenwerken.
- Duidelijkheid in Overleg: We vragen de provincie om het aantal overlegtafels te verminderen. Dit is nodig om helderheid te scheppen over waar en wanneer belangrijke besluiten worden genomen, zowel voor ons als bestuur als voor de betrokkenen in het gebied.
Volgende Stappen
Het proces is nog niet afgerond. Na deze consultatieronde zal de provincie in het najaar van 2025 een definitief ontwerp ter inzage leggen. Dan volgt een formele zienswijzeprocedure waar ook de gemeenteraad bij betrokken wordt. De uiteindelijke vaststelling van het UPLG wordt verwacht in het voorjaar van 2026.
Als wethouder blijf ik dit proces nauwlettend volgen. Mijn doel is om de brug te slaan tussen de abstracte beleidsdoelen van de provincie en de dagelijkse praktijk van de mensen die in ons prachtige buitengebied wonen en werken.
